De term gaslighting is gebaseerd op een film uit 1944 genaamd Gaslight.
In deze film manipuleert de man de werkelijkheid, waardoor de vrouw gaat twijfelen aan zichzelf en daardoor steeds onzekerder wordt. Een van de dingen die hij doet is de lampen op bepaalde tijden dimmen en vervolgens zeggen dat er niets aan de hand is met de lampen.
Gaslighting komt vaak voor in relaties. Het is een vorm van emotionele manipulatie, waarbij de gaslighter de waarheid verdraait. Doordat dit systematisch gebeurt en vaak gedurende een langere periode, gaat het slachtoffer van gaslighting twijfelen aan zichzelf.
Deze techniek wordt vaak gebruikt om macht op de ander uit te oefenen. Hierdoor ontloopt de gaslighter de eigen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid. Alhoewel deze techniek vaak wordt gebruikt door narcisten, is dit niet altijd het geval! Gaslighting wordt vaak toegepast door mensen met een extreem laag zelfbeeld, die op subtiele wijze hun minderwaardigheidsgevoel willen compenseren. Vaak ontstaat dit lage zelfbeeld doordat zij in hun jeugd niet voldoende emotionele steun hebben gekregen van hun ouders. Bij een onveilige hechting kunnen kinderen allerlei aangepast gedrag ontwikkelen, waaronder gaslighting.
Slachtoffers van gaslighting zijn vaak pleasers en hebben erkenning nodig van een ander. Diep van binnen zijn ze ook onzeker en hebben ze het gevoel dat ze er niet mogen zijn. Vooral vrouwen zijn vaker gevoelig voor gaslighting dan mannen, omdat vrouwen van jongs af aan hebben geleerd om ook aan de ander te denken, je in de schoenen van een ander te plaatsen en empathie te tonen.
Hoe herken je gaslighting?
De gaslighter zegt typisch het volgende, wanneer je jouw wensen en behoeften aangeeft of hen aanspreekt op hun gedrag:
– Je bent te gevoelig
– Je overdrijft
– Ik maakte maar een grapje, je kan niet tegen grapjes
– Je bent gewoon onzeker
– Je klinkt gestoord, luister naar jezelf
– Je ziet dingen die er niet zijn
– Dit heb ik nooit gezegd/ dit is nooit gebeurd
Wat doet gaslighting met je?
– Je twijfelt aan jezelf en jouw geheugen/ herinneringen/ waarnemingen
– Je voelt je onzeker en je vraagt je af of je wel goed genoeg bent voor je partner
– Je verontschuldigt jezelf vaak
– Je voelt dat jouw gevoelens niet serieus worden genomen en dat je jezelf moet verdedigen
– Je neemt vaak de schuld op jezelf
– Je voelt alsof je niets goed kan doen
– Je vraagt je af of je te gevoelig bent
Voorbeeld
Je vermoedt enige tijd dat je man vreemdgaat en besluit in zijn telefoon te kijken. Als je vervolgens bewijs vindt van overspel en je jouw man daarmee confronteert, is een typische reactie van een gaslighter:
“Waarom kijk je uberhaupt in mijn telefoon, je vertrouwt mij niet, je ben gestoord, je ziet dingen die er niet zijn, je bent onzeker, je zoekt er zomaar wat achter” etc.
In plaats van dat hij zijn misstap dus toegeeft, draait hij het verhaal om en laat hij je twijfelen aan jezelf.
Tips
Als je in een relatie zit waarin je wordt ge-gaslight, dan is het belangrijk om te weten dat jij er wel degelijk toe doet!
Jouw gevoel, jouw grenzen en jouw behoeften mogen er ook zijn.
De enige reden waarom een gaslighter zo te werk gaat, is omdat hij/zij geen verantwoordelijkheid wil of durft te nemen voor zijn/haar handelingen.
Geef beter jouw grenzen aan in een gesprek met een gaslighter. Je kunt begrip tonen voor hun mening en standpunten, maar ga er niet in mee als je een andere mening hebt. Als je het lastig vindt om je grenzen aan te geven, overweeg dan om daarover te praten met iemand. Ik wil je hier graag bij coachen, zeker ook wanneer je het gevoel hebt dat je zelfbeeld nog meer is aangetast door de relatie. Ik help je om weer contact te maken met jezelf en jouw zelfbeeld te herstellen. Dit maakt dat je beter grenzen kunt stellen.
Een gaslighter is overigens niet gedoemd voor altijd een gaslighter te zijn! Vaak gaat gaslighting ook onbewust en denkt diegene juist voor zichzelf op te komen door zich zo te gedragen. Het is een zelfbeschermingsmechanisme, wat in wezen diegene weerhoudt om echt contact te maken met zijn/haar gevoel. Uit angst om verlaten te worden of om afgewezen te worden, wordt gaslighting ingezet. Want door geen verantwoordelijkheid te nemen, ben je (denk je) niet aansprakelijk. En als je niets fout hebt gedaan, kan de ander jou dus ook niets verwijten, je afwijzen of je verlaten.
De gaslighter zou eigenlijk moeten ervaren hoe het is om op een veilige manier verantwoordelijkheid te nemen en vervolgens moeten ervaren wat dat voor consequenties heeft. Soms betekent dat dat de partner diegene verlaat, maar soms betekent het ook dat er nu een gelijkwaardig gesprek mogelijk is. Een volwassen gesprek waarbij de kwetsbaarheden van beide partners er mogen zijn en van daaruit verder gebouwd kan worden.